Włodzimierz Pawlak

Włodzimierz Pawlak

Włodzimierz Pawlak (ur. 15 kwietnia 1957 w Korytowie k. Żyrardowa) – polski malarz, performer, poeta, teoretyk sztuki i pedagog. 

                                             
W latach 1980–1985 studiował w Warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, dyplom uzyskał w pracowni Rajmunda Ziemskiego. W trakcie studiów założył grupę artystyczną „Gruppa”, nawiązując współpracę z Ryszardem Grzybem, Pawłem Kowalewskim, Jarosławem Modzelewskim, Markiem Sobczykiem i Ryszardem Woźniakiem. Od 1984 roku wraz z Gruppą wydawał czasopismo „Oj Dobrze Już”. Dwa lata później zaczął wykładać na macierzystej uczelni. Prace z pierwszej połowy lat 80. były silnie zakorzenione w problematyce społeczno-politycznej, stanowiły pełen ironii i specyficznego humoru komentarz do sytuacji w kraju. Po tej fazie twórczości odwołującej się bezpośrednio do otaczającej artystę rzeczywistości powrócił on do refleksji teoretycznej, analizy formy, koloru, faktury. Tworzył prace monochromatyczne, eksperymentował z linią odciskaną przez zamoczony w farbie sznurek, malował obrazy składające się z grubych wałków wyciśniętej kolorowej farby. W jego dziełach można znaleźć bardzo wiele odwołań do mistrzów malarstwa, wchodzi w dialogi z Władysławem Strzemińskim, Kazimierzem Malewiczem i Romanem Opałką.
Jeszcze jako student w końcu 1982 został członkiem Gruppy. Był uczestnikiem niemal wszystkich jej wystaw i akcji, współredaktorem pisma "Oj dobrze już", w którym zamieszczał wiersze, manifesty, teksty odczytów. Wspólnie z Gruppą uczestniczył w niezależnym ruchu artystycznym lat 80. W tym okresie dał się poznać jako artysta wrażliwy na uwikłania społeczne i polityczne czasu stanu wojennego. Komentował zastaną sytuację sięgając po niewyszukaną, trafiającą wprost metaforykę, jak w cyklu "Świnie" (1983), czy symboliczne przetworzenia pięcioramiennej gwiazdy, jak w obrazach "Czerwony autobus rusza w drogę dookoła świata", "Droga z piekła do piekła" (1984).
Cykl obrazów dyplomowych Pawlaka nosi tytuł "Obrazy zamalowane" (1985), artysta miał bowiem zamiar (niezrealizowany) zamalować je w obecności komisji dyplomowej. Miało to być gestem zniszczenia, a zarazem solidarności z anonimowymi "malarzami" politycznych napisów na murach. W grupie obrazów z lat 1986-1987 stosował zabieg przesłaniania kompozycji maskującą ją warstwą farby, co było oryginalnym przeniesieniem i utrwaleniem w sztuce charakterystycznego motywu zamalowanych politycznych haseł na murach ("Nie mówię, nie widzę, nie słyszę", "Skąd przychodzimy, kim jesteśmy, dokąd idziemy", "Łamanie szklanych rurek").   Radykalnej zmiany formy dokonał w cyklu "Tablice dydaktyczne" (1987-1988). Płaszczyzny obrazów zapełniają graficzne siatki ideogramów, wykresów, map, znaków symbolizujących wiedzę i kulturę. Porównywano je do negatywu zarysowanej tablicy szkolnej ("Rzeźba grecka i egipska", "W kręgu kultury europejskiej", "Słownik terminologiczny sztuk pięknych"). Bezpośrednio po tym cyklu następuje okres tworzenia jednorodnych formalnie i w przeciwieństwie do poprzednich niefiguratywnych "Dzienników" (od 1989 do dziś).   Symboliczną granicę między czasem zaangażowania w sprawy publiczne i czasem prywatnym wyznacza obraz "Polacy formują flagę narodową" (1989), przedstawiający flagę polską malowaną w sposób charakterystyczny dla "Dzienników" - śladami kresek rytych w świeżej farbie. Równolegle powstają serie kolaży pod tym samym tytułem, składanych z tubek zużytej farby, zestruganych ołówków, biletów, rachunków, pudełek po zapałkach, pocztówek itp. W początku lat 90. powstała też seria obrazów o bieli, rozszerzona następnie o inne kolory. 
                                                     

Włodzimierz Pawlak,,Dziennik nr 5'' , 1989,olej, płótno, 150x220,

  Problematyka bieli pojawia się w kilku cyklach Pawlaka. Pierwsze obrazy realizujące koncepcję to m.in. "Ikony industrialne", "Requiem", "Słyszę?", "Mówię?", "Widzę?". Jednak ich źródło tkwi najprawdopodobniej w "Obrazach zamalowanych" z przełomu lat 80. i 90., w których artysta zamalowywał wcześniejsze kompozycje. Fascynacja bielą jest kontynuowana również w drugiej połowie lat 90. w cyklu "Notatki o sztuce" (mimo większej różnorodności barwnej, wiele kompozycji to wariacje na temat bieli). Prace te posiadają odniesienia do dzieł Malewicza czy "Kompozycji architektonicznych" Strzemińskiego. Pawlak nawiązuje w tym cyklu do problematyki formy i teoretycznych zagadnień malarstwa. W takich cyklach Pawlaka jak "Linia barwna" czy "Linia kredką" znika motyw bieli. Twórca rozkłada malarstwo na czynniki pierwsze, zagłębia się w teoretyczne rozważania nad właściwościami linii i barwy.
Cykl „Notatki o sztuce”przyjmuje postać badawczą i dotyka problemów możliwości obrazowania. Został opracowany przez Włodzimierza Pawlaka pod względem formalnym i teoretycznym zgodnie z założeniami tekstów okresu awangardy. Składa się on z indywidualnych podcykli dedykowanych Malewiczowi, Strzemińskiemu, Stażewskiemu, oraz abstrakcji. Swobodne posługiwanie się warsztatem i formą pozwoliło artyście na stworzenie dzieł – „notatek” będących syntezą języka malarskiego oraz naukowych dociekań. W jednym z najbardziej znaczących obrazów Włodzimierza Pawlaka „K. Malewicz i K. Strzemiński” (1991) dokonuje on integracji obu koncepcji malarskich Malewicza i Strzemińskiego, nakładając na tło -przypominające unistyczną kompozycję – czarny, suprematyczny kwadrat. „Przestrzeń logiczna obrazu” to cykl malarski, który Włodzimierz Pawlak rozpoczął w 2000 roku. Są to obrazy znaczone kolejnymi literami alfabetu od A do Z oraz cykl dopełniający od Ą do Ń. Prace mają format kwadratu o wymiarach 150×150 cm, lub nieco mniejszych. Stanowią serię cytatów malarskich, ułożonych rytmicznie na płaszczyznach białych kwadratów. Są to obrazy o obrazach, znane z historii sztuki, w których odnajdujemy dzieła W. Strzemińskiego, H. Stażewskiego, K. Malewicza, A. Rodczenko, M. Łarionowa, N. Gonczarowej, W. Kandyńskiego. Obrazy te są ilustracją do rozważań dydaktycznych Włodzimierza Pawlaka pod tym samym tytułem; „Przestrzeń logiczna obrazu” gdzie w ponad 2tys. konstatacjach przedstawia on własną historię malarstwa. Notatki o sztuce – uporządkowane w wierszach, jedna po drugiej komentują kontekst dzieła. Stanowią swoisty mariaż literatury, nauki i filozofii.
                                                   

                                           

Włodzimierz Pawlak,,Czy śpię, czy czuwam, ciągle słyszę trąby sądu ostatecznego''  1986

                       
                                                                 

W cyklu obrazów „Spacery” Włodzimierz Pawlak rezygnuje z rozważań formalnych. Odchodzi od malarstwa abstrakcyjnego, ukazując wybrane elementy z otaczającego świata, tj. budynek, przybijający do portu statek, biegnące sarny czy napis na murze. Ponownie powraca do barwy;  intensywnej zieleni, dynamicznej czerwieni oraz słonecznej żółci. Poszczególne elementy obrazu zestawia ze sobą kontrastowo, maluje mięsiście, pewnym gestem, nadaje płótnu grubą fakturę. Szczególne znaczenie w twórczości Włodzimierza Pawlaka zajmuje biel, która przejawia się niemal we wszystkich jego cyklach malarskich. Od „Obrazów zamalowanych” („Tworzenie i niszczenie”), przez „Tablice dydaktyczne”, „Notatki o sztuce” do „Dzienników”, które stały się głównym nurtem w jego działalności artystycznej. Sztuka bezprzedmiotowa Włodzimierza Pawlaka, wypełniona jest jego duchową energią i treściami transcendentalnymi. „(…) Malowanie dla uratowania siebie, dla zapełnienia pustki w sobie, dla odnalezienia w otaczającej rzeczywistości tego co najcenniejsze, bliskie absolutu, pozornie niepoznawalnego”. (W. Pawlak, „Tworzenie i niszczenie”, 1985 r.)
                                                        

Włodzimierz Pawlak,, W kręgu kultury europejskiej''1988

Włodzimierz Pawlak pracuje otwartymi cyklami malarskimi. Jedne wynikają z drugich, np. „Tablice dydaktyczne” i „Notatki dydaktyczne”, kolejne wzajemnie się przenikają, np. „Linia barwna”, „Linia kredką”, „Prosto z tuby”, jeszcze inne stanowią odrębne, mocno znaczone okresy malarskie, tj. „Portrety”, „Partytury do Baletu Sokrates”, „Powrót do Lascaux”, „Kwiaty”, ”Obrazy osobiste” czy „Ikony industrialne”.
                                                              

Włodzimierz Pawlak,,Marcel Proust ''1989

Wybrane wystawy indywidualne:

    2012 – "Anatomia Samolotu", Galeria Propaganda, Warszawa; "Notatki – Linie – Obrazy o niczym", Salon Wystawowy Marchand, Warszawa
    2008 – "Włodzimierz Pawlak. Autoportret w powidokach", Zachęta, Warszawa
    2003 – "Włodzimierz Pawlak. Przestrzeń logiczna obrazu", Galeria Piekary, Poznań
    2001 – "Włodzimierz Pawlak. Dzienniki", Galeria Bayer, Warszawa
    1999 – "Zurückgewinnung symbolischer Themen. Włodzimierz Pawlak. Arbeiten der Jahre 1984-1999", Galeria Instytutu Kultury Polskiej, Berlin
    1996 – "Włodzimierz Pawlak. Martwa natura z pistoletem", Galeria Grodzka, BWA Lublin
    1992 – "Włodzimierz Pawlak. Wprowadzenie do bieli", Zachęta, Warszawa; "Włodzimierz Pawlak, Poland. Painting", Lakeside Gallery, Lakeside, Michigan, USA
    1989 – "Włodek Pawlak. Dzienniki 1988-1989. Muchy, rysunki i obrazy", Galeria Młodych, Warszawa; "Włodzimierz Pawlak. Tablice dydaktyczne", Pawilon SARP, Warszawa
    1986 – "Włodek Pawlak. Cyrkiel i linia miary artystycznej", Pracownia Dziekanka, Warszawa
    1985 – "Włodzimierz Pawlak. Klatka", Pracownia Ryszarda Winiarskiego, ASP, Warszawa; "Obrona i wystawa dyplomu Pawlaka", Aula ASP, Warszawa
    1984 – "Włodzimierz Pawlak. Muchy, Świnie, Kije", Pracownia Ryszarda Winiarskiego, ASP, Warszawa
                                                    
                                                           

Włodzimierz Pawlak,,Dziennik nr30'' ,1991,olej,ołówek,płótno 200x160

                                                                     

Wybrane wystawy grupowe:

    2008 – "Republika bananowa. Ekspresja lat 80.", Zamek Książ, BWA Wałbrzych
    2007 – "Malarstwo polskie XXI wieku", Zachęta, Warszawa
    2005 – "V Triennale Rysunku polskiego Lubaczów 2005", Dom Sztuki, Rzeszów
    2004 – "Klasycy malarstwa część II", Galeria Aula, ASP, Warszawa
    2002 – "Gruppa. Przyznajemy się do winy. Prosimy o wybaczenie. Obiecujemy poprawę", Galeria Program, Warszawa
    1997 – "Granice obrazu. Malarstwo w Polsce lat dziewięćdziesiątych", Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa; "Art from Poland", Budapeszt
    1993 – "XIII Aktuelle Kunstmarkt/Foire d’Art actuel/ Contemporary Art Fair", Bruksela, Belgia
    1992/1993 – "Gruppa 1982-1992", Zachęta, Warszawa
    1991 – "Yellow – Cross. Żółty – krzyż", Galeria GI, Zielona Góra
    1989 – "Lochy Manhattanu", garaże podziemne (ul. Piotrkowska 182), Łódź; "Dialog", Kunstpalast Halle A1, Düsseldorf; Wilhelm – Lehmbruck Museum, Duisburg
    1988 – "Polish Realites. New Art from Poland", Third Eye Centre, Glasgow, Szkocja
    1987 – "Künstlergruppen zeigen Gruppenkunstwerke", Stoffwechsel Halle K18, Kassel, Niemcy; "Sztuka najnowsza. Co słychać?", dawne Zakłady Norblina, Warszawa
    1986 – "Ekspresja lat 80-tych", BWA Sopot
    1985 – "Sztuka podziwu", Galeria SHS, Warszawa; "Tylko dzisiaj wieczorem kochanie", BWA, Lublin
    1983 – "Las, góra a nad górą chmura", Pracownia Dziekanka, Warszawa; "Las, góra a nad górą chmura, a nad chmurą dziura", Galeria BWA, Lublin
                                                                        

Włodzimierz Pawlak,,Polacy formują flagę narodową''1997,olej,płótno,53x38