Stanisław Fijałkowski

Stanisław Fijałkowski

Stanisław Fijałkowski (ur. 4 listopada 1922 w Zdołbunowie) – polski malarz i grafik, doctor honoris causa Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi. 


Jeden z przedstawicieli grupy łódzkich awangardzistów należących do tzw. "Kręgu Strzemińskiego" (m.in. obok Lecha Kunki, Antoniego Starczewskiego i Stefana Krygiera), czyli osób skupionych wokół myśli malarza i wykładowcy Władysława Strzemińskiego.
                                                    
Jest członkiem Międzynarodowego Stowarzyszenia Drzeworytników XYLON, pełni też funkcję przewodniczącego Polskiej Sekcji tego stowarzyszenia, a od 1990 roku jest wiceprezydentem jego Międzynarodowego Zarządu Głównego. Ponadto w latach 1974–1979 był wiceprezesem Polskiego Komitetu AIAP (Association Internationale des Arts Plastiques), należy do Europejskiej Akademii Nauk i Sztuk w Salzburgu oraz do Belgijskiej Królewskiej Akademii Nauki, Literatury i Sztuk Pięknych z siedzibą w Brukseli.
W latach 1944–1945 przebywał na robotach przymusowych w Królewcu. Studiował w latach 1946–1951 w łódzkiej PWSSP, gdzie był uczeniem Władysława Strzemińskiego i Stefana Wegnera, a opiekunem jego dyplomu był Ludwik Tyrowicz. W latach 1947–1993 był pracownikiem PWSSP w Łodzi, w 1983 został profesorem tej uczelni, a w roku 2002 otrzymał jej doktorat honorowy. W różnych latach wykładał gościnnie za granicą: w Mons (1978, 1982), w Marburgu (1990), a przez rok akademicki 1989/1990 prowadził zajęcia na uniwersytecie w Gießen.
Samodzielną twórczość Fijałkowski rozpoczął od nawiązania do doświadczeń impresjonizmu i kubizmu, w końcu lat 50. zainteresowały go środki wyrazu właściwe malarstwu abstrakcyjnemu. Ale twórczość Fijałkowskiego stanowi przezwyciężenie abstrakcji, artysta zwraca się ku symbolowi i zagadnieniu kształtowania symbolicznego sensu. Stąd w jego obrazach pojawiają się podstawowe znaki: figury geometryczne (koła, trójkąty o złagodzonych krawędziach, co wytwarza poetycki nastrój), rytmy, cyfry. Fijałkowski posługuje się ograniczoną paletą, nie stroni od barw ściszonych, chłodnych, jego obrazy charakteryzują się ascezą środków malarskich, skupieniem, harmonią postawy emocjonalnej z intelektualną, intuicji ze świadomością, ekspresji indywidualnej z treściami powszechnymi. Jego prace malarskie i graficzne układają się w cykle kompozycji abstrakcyjnych – Wąwozy, Studia Talmudyczne, Autostrady. Od lat 80. artysta wyraźnie ogranicza ikonografię swoich obrazów, które zredukowane do jednolitych niemal powierzchni – nieznacznie tylko zróżnicowanych kolorem – nabrały wartości kontemplacyjnych. W tym czasie autor zrezygnował też z nadawania obrazom tytułów i opatruje je datą, a czasami także dedykacją. 
                                               

Stanisław Fijałkowski,, Kompozycja z chmurami ''1958

Prace Artysty znajdują się w licznych zbiorach prywatnych i publicznych w Polsce i za granicą, między innymi w Galerii Trietiakowskiej w Moskwie, Museum of Modern Art w Nowym Yorku, Tate Gallery w Londynie i w Graphische Sammlung Albertina w Wiedniu. W roku 2003 z okazji 80. rocznicy urodzin artysty Muzeum Narodowe w Poznaniu, Muzeum Narodowe we Wrocławiu i Narodowa Galeria Sztuki "Zachęta" w Warszawie zorganizowały retrospektywną ekspozycję twórczości, której towarzyszył obszerny katalog zawierający liczne reprodukcje oraz omówienie życia i twórczości artysty.
                                                     

Stanisław Fijałkowski "Pejzaż" 1956r.  50 x 61 cm

       
                                                                     

Momentem przełomowym w twórczości artysty stały się jego fascynacje jungowską interpretacją kultury – odwoływaniem się do podświadomości przechowującej doświadczenia kulturowe pokoleń oraz zainteresowanie symbolizmem form abstrakcyjnych i symbolicznym znaczeniem barw i kształtów Kandinsky’ego. Całokształt jego twórczości układa się w logiczny ciąg, widać wyraźnie konsekwencję jego poszukiwań – jego przesłanie jest jasne i konsekwentne.
                                                          

Stanisław Fijałkowski-linoryt

Sam autor, w jednym z wywiadów, powiedział że od lat interesuje się filozofią, socjologią, naukami o kulturze i religii, rytuałem i symboliką, parapsychologia, magią itp. – pragnie rozumieć duchową rzeczywistość człowieka. „… Sztuka jest (dla niego) swoistym uprawianiem metafizyki, szczególną formą filozofowania. (…) Sztuka dostarcza niektórych przeżyć, jakich dawniej dostarczała religia. W innej formie uprawiam to, co robi Jerzy Nowosielski – jedyny bliski mi artysta – to znaczy świecki odpowiednik teologii”.Kilka fragmentarycznych wypowiedzi o Stanisławie Fijałkowskim trafnie określa jego nieprzeciętną twórczość. – Znamienną jest wypowiedź Ryszarda Kapuścińskiego – „Oglądanie obrazów Stanisława Fijalkowskiego wymaga uwagi. Odkryjemy ich pełnię tylko wówczas, kiedy będziemy rzeczywiście skupieni. (…) Spokój jego obrazów jest mylący, ich cisza – pozorna i złudna. W rzeczywistości kryją one w sobie wielkie napięcia świadczące, że to malarstwo krystalizowało się w wysokich temperaturach”, (Ryszard KapuścińskiLapidarium IV, W-wa 2000 r. s.81).
                                                

Stanisław Fijałkowski ,,XXXIX Autostrada''1976 r.

    Mariusz Hermansdorfer (Między ekspresją a metaforą): „Wszystkie obrazy artysty komponowane są w sposób zbliżony do abstrakcji geometrycznej, ale – w przeciwieństwie do dzieł z tego nurtu – formy nie wyznaczają w nich nadrzędnych praw, nie budują jednorodnych przestrzeni, nie określają stałych zasad. Podlegają natomiast działaniu sił o niewymiernej funkcji i znaczeniu. Pod ich wpływem koła, trójkąty, kwadraty tracą precyzję, logikę, idealne proporcje i otrzymują nowy, poetycki wyraz. Symbioza geometrii z liryką zespolenie matematycznych struktur z wyobraźnią literacką prowadzi w konsekwencji do sytuacji parasurrealistycznej. Jest to nadrealizm bardzo specyficzny. (…) Sztuka Fijałkowskiego realizuje się w dwóch sferach równocześnie: w tym co utrwala on na płótnie i w tym, co powstaje w świadomości widza. (…) Udział odbiorcy jest tu czynny, ale jednostronny, skierowany na obraz i zdeterminowany jego cechami. Natomiast kompozycje te mówią bardzo mało o tym, co autor sądzi na dany temat, ale inspirują przemyślenie własnych, analogicznych problemów. W tym więc sensie wszyscy są tu współtwórcami jego dzieł, każdy poszerza je o nowe doznania i wartości.”.
                                                   
                                                

Stanisław Fijałkowski "Macierzyństwo Troska" 1956r. ,50 x 61 cm

                                                            

                                              
W 2013 „za wybitne zasługi dla polskiej i światowej kultury, za osiągnięcia w pracy twórczej i działalności artystycznej” został przez prezydenta Bronisława Komorowskiego odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, którym udekorowano go 3 maja 2013 podczas uroczystości na Zamku Królewskim z okazji Święta Narodowego 3 Maja. Wcześniej, w 2002, był odznaczony Krzyżem Komandorskim tego orderu, w 1993 Krzyżem Oficerskim tego orderu , a w 2005 Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. 
                                                      

Stanisław Fijałkowski,, Autostrada XXIII - wytyczanie sznurkiem''