Marian Bogusz

Marian Bogusz

Marian Bogusz (ur. 25 marca 1920 w Pleszewie, zm. 2 lutego 1980 w Warszawie) – polski artysta i animator kultury; zajmował się malarstwem, rysunkiem, rzeźbą i scenografią. W czasie wojny trafił do obozu w Mauthausen.
  
                                                            

Po wojnie studiował w warszawskiej ASP na kierunku malarstwo w pracowni Jana Cybisa i Jana Sokołowskiego. Początkowo malował abstrakcyjne kompozycje. Pod koniec 1954 roku wraz z Andrzejem Zaborowskim, Zbigniewem Dłubakiem, Barbarą Zbrożyną i Kajetanem Sosnowskim założył Grupę 55. Rok później, w 1956, współorganizował galerię sztuki współczesnej Krzywe Koło przy Klubie Krzywego Koła w Warszawie. W tym okresie sięgał po malarstwo figuratywne stosując takie środki jak deformacja postaci, przedmiotów i architektury, chcąc nadać swoim dziełom sens metaforyczny.
                                                          

Marian Bogusz, ,Portret'' 1955-56

W latach 60. zajął się malarstwem materii koncentrując się na wartościach czysto plastycznych, przy czym interesowała go głównie faktura i barwa. W tym czasie razem z Jerzym Fedorowiczem zainicjował I Plener Koszaliński w Osiekach (1963). Ponadto współorganizował I Biennale Form Przestrzennych w Elblągu (1965) i Lubelskie Spotkania Plastyczne (1976-1978).
Część II wojny światowej spędził w obozie w Mauthausen. Doświadczenie to nie wywarło jednak bezpośredniego wpływu na jego dalszą egzystencję. Być może m.in. dzięki temu po roku 1945 mógł stać się jedną z najważniejszych postaci polskiego życia artystycznego: i jako samodzielny twórca, i jako człowiek inspirujący wiele ważnych przedsięwzięć środowiskowych i ogólnopolskich o różnorodnym, zwykle awangardowym, charakterze. Wykształcenie artystyczne, w zakresie malarstwa, odebrał w latach 1946-48 w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie był uczniem m.in. Jana Cybisa i Jana Sokołowskiego. Od 1947 roku aktywnie współpracował z warszawskim Klubem Młodych Artystów i Naukowców, będącym niezwykle żywym ogniskiem inicjatyw intelektualno-artystycznych, promieniujących na cały kraj. W okresie socrealizmu, wzorem wielu artystów, wycofał się na dalszy plan, ograniczając swoją twórczość do projektów scenograficznych i wystawienniczych.
                                               

Marian Bogusz ,,Wieczór'' lata 40-te XX w.

    W połowie lat 50., w okresie zbliżającej się "odwilży" zwiastującej zmiany w polityce kulturalnej, a przede wszystkim zapowiadającej odejście od "kryteriów realizmu socjalistycznego", rozpoczął bliską współpracę ze Zbigniewem Dłubakiem i Kajetanem Sosnowskim. Razem założyli w Warszawie Grupę 55. Jej powstanie było nie tylko wyrazem buntu wobec niedawnej dominacji socrealizmu w rozmaitych dziedzinach życia kulturalnego, ale również wyrazem sprzeciwu wobec nieco już skostniałej, a wciąż promowanej w akademiach jako rodzaj kanonu, estetyzującej, całkowicie oderwanej od otaczającej rzeczywistości, banalnej (z perspektywy rewolucjonizującej postawy artystów skupionych w Grupie 55) formule polskiego postimpresjonizmu (koloryzmu). Ostrze pierwszych wystąpień Grupy wymierzone było także przeciwko poetyce ekspresjonistycznej, która przeważała na Ogólnopolskiej Wystawie Młodej Plastyki "Przeciw wojnie, przeciw faszyzmowi" pokazanej w 1955 roku w warszawskim Arsenale. Artyści skupieni wokół Bogusza nie zdołali zagwarantować sobie autonomii w ramach ogólnej ekspozycji, gdzie zamierzali wystąpić zespołowo, jako grupa, aby w ten sposób podkreślić swoją odrębność. Ten ostatni cel ostatecznie osiągnęli jednak, organizując równolegle kontrwystawę. W odróżnieniu od wspomnianych formuł (socrealizm, koloryzm, ekspresjonizm), program Grupy eksponował zainteresowanie członków sztuką nowoczesną w jej aktualnych przejawach, sztuką odwołującą się do języka nowocześnie pojętej metafory, w której umowność formy sąsiadowała z jej aluzyjnością, a pewien rygor kompozycyjny bywał dodatkowo akcentowany brutalnie jaskrawą kolorystyką. Bogusz, który odgrywał w grupie zasadniczą rolę, był również współtwórcą jednej z pierwszych powojennych polskich galerii pokazujących sztukę współczesną - Galerii Krzywe Koło, która od roku 1956 działała w stołecznym Staromiejskim Domu Kultury. Program galerii nie obejmował wyłącznie działalności ekspozycyjnej; ideą Bogusza było stworzenie podstaw stałej muzealnej kolekcji prac polskich twórców współczesnych, co udało się zrealizować tylko do pewnego stopnia (zbiór ten trafił z czasem do warszawskiego Muzeum Narodowego).
                                               

Marian Bogusz ,,Kompozycja''1957

  W swoich dziełach malarskich starał się łączyć wyrazistość języka, stosowanych środków ekspresji (jak widoczna, uderzająca deformacja postaci, architektury, przedmiotów, płasko kładziony zdecydowany kolor) z potrzebą nadawania im metaforycznego sensu. Obie te skłonności zatarły się, kiedy w latach 60. zainteresował się malarstwem materii. Zrezygnował wówczas nie tylko z metafory, ale wręcz z jakiejkolwiek aluzyjności, starając się wyeksponować autonomiczne wartości dzieła sztuki, zwłaszcza zaś fakturę obrazu. Ujawnił, jeszcze silniej niż w pracach wcześniejszych, wrażliwość na kolor, umiejętność wydobywania z plamy barwnej licznych odcieni i niuansów. Niektóre z prac tego rodzaju posiadają charakterystyczną dla tej poetyki strukturę reliefową, która pozwoliła na uzyskanie dodatkowych efektów bliskich informelu. Eksperymentował również z efektami naruszającymi fizyczność i płaszczyznę płótna, wykorzystując elementy kolażu i ambalażu. W latach siedemdziesiątych fascynował go problem przestrzeni i światła – powstające między nimi relacje. Zmarł 2 lutego 1980 r. w Warszawie.
                                                   

Marian Bogusz,,Kwiat dla poległych'' 1974

  Już w 1984 r. w Muzeum Regionalnym w Pleszewie zorganizowano pierwszą wystawę malarstwa Mariana Bogusza, która zapoczątkowała kolekcję jego dzieł. W 1988 r. odbywa się druga wystawa „Blachy Bogusza”, zestawiona z dzieł będących już własnością muzeum. W połowie 1990 r. umiera żona artysty Eulalia Bogusz, która przekazuje w darze dla muzeum 146 dzieł. Obecnie w kolekcji znajduje się 218 dzieł: 74 obrazy i 144 prace na papierze.
                                                 

                                                                 

Marian Bogusz, „Mister Brown pozdrawia walczącą Palestynę”,1948, olej, płótno