Kazimierz Mikulski

Kazimierz Mikulski

 Kazimierz Mikulski
Kazimierz Mikulski (ur.10 lutego 1918 w Krakowie, zm. 27 lipca 1998 tamże) – bliski surrealizmowi krakowski malarz, scenograf i rysownik.

Od roku 1938 studiował malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie pod kierunkiem Kazimierza Sichulskiego. W okresie okupacji uczył się w Staatliche Kunstgewerbeschule Krakau pod kierunkiem prof. Fryderyka Pautscha. W latach 1945-46 odbył studia aktorskie w Studiu Dramatycznym przy Starym Teatrze. Występował jako aktor w teatrze Kantora, początkowo w latach okupacji i później w teatrze Cricot 2, którego był współzałożycielem.
W roku 1946 został członkiem Grupy Młodych Plastyków, która została w roku 1957 przekształcona w Grupę Krakowską II. Uprawiał malarstwo i grafikę użytkową. Wiele grafik ukazywało się w krakowskim tygodniku Przekrój. W latach 1948-79 był scenografem i kierownikiem plastycznym krakowskiego Teatru Groteska.
Uchodzi za jednego z najbardziej konsekwentnych przedstawicieli polskiego malarstwa metaforycznego czy też wręcz surrealistycznego, poetyckiego, nasyconego dużym ładunkiem liryzmu. Jednocześnie w gronie członków powojennej Grupy Krakowskiej (II) był artystą wiernym sztuce przedstawiającej, podczas gdy w twórczości wielu innych przeważało upodobanie do abstrakcji.
                                         

                                                      Kazimierz Mikulski ,, Magiczny flakon''1987,olej

                                                         
   Od roku 1938 studiował malarstwo w Akademii krakowskiej - pod kierunkiem mało znanego Pawła Dadleza i nieporównanie sławniejszego Kazimierza Sichulskiego. Następnie, w okresie okupacji, kontynuował naukę w działającej oficjalnie Kunstgewerbeschule pod okiem Fryderyka Pautscha. Po wojnie, w latach 1945-46, uczył się aktorstwa i reżyserii w Studio Dramatycznym przy Starym Teatrze w Krakowie. Tuż po wyzwoleniu należał do Grupy Młodych Plastyków, a w roku 1957 został członkiem reaktywowanej wówczas Grupy Krakowskiej. Podobnie jak inni artyści skupieni w obu grupach, a przede wszystkim wokół przewodzącego im Tadeusza Kantora, wziął udział we wszystkich Wystawach Sztuki Nowoczesnej (Kraków 1948-49, Warszawa 1957 i 1959). Prócz malarstwa, które było główną domeną jego twórczości, uprawiał rysunek (także ilustracyjny).
Przez wiele lat współpracował również jako scenograf z krakowskim Teatrem Lalki i Maski Groteska. Występował jako aktor w teatrze Kantora: zarówno w latach okupacji, jak później - w Cricot 2. Uprawiał też poezję, nieco mniej pogodną w wyrazie niż malarstwo, sięgał w niej do języka groteski. Przede wszystkim jednak był ważną i barwną postacią środowiska krakowskiego, gdzie znano go jako "Balzaka".
W malarstwie Mikulski lubił kojarzyć ze sobą rozmaite elementy na zasadzie pokrewieństw podsuwanych przez wyobraźnię, a nie rzeczywistość.
                                                       

Kazimierz Mikulski,,Złotowłose''1954r

    Odwoływał się do "logiki" marzenia sennego (m.in. z erotycznymi podtekstami), fantazji, do poetyki baśni bądź bajki, do obrazów zapisanych w pamięci i odtwarzanych z niej w sposób spontaniczny, podyktowany jedynie wolą artystycznej kreacji. Szczególnie chętnie wykorzystywał arsenał ulubionych motywów, do których należą postacie młodych, smukłych, nierzadko nagich, czarujących dziewcząt, ptaki, motyle, stylizowane rośliny - drzewa, trawy lub kwiaty itp. Kompozycje malarskie Mikulskiego robią nierzadko wrażenie rozgrywanych w teatrze scen z udziałem znieruchomiałych postaci-manekinów, otoczonych przez przedmioty pełniące rolę rekwizytów (Drewniany ptak, 1954). Mamy tu do czynienia z rzeczywistością traktowaną umownie, kreowaną dla potrzeb sztuki, malowniczą, zagadkową. Przede wszystkim jednak urzeka w tym malarstwie prostota dekoracyjnych form, które wypełniają zabudowaną kulisowo przestrzeń imaginacyjnych, intymnych "krajobrazów wewnętrznych". Nierzeczywisty charakter przedstawień podkreśla ostry, precyzyjny rysunek i płaskość palmy barwnej (Dziewczyna w hotelu, 1969). Zwykle ciepła, wyważona kolorystyka obrazów nadaje im liryczny, czasem melancholijny ton, łamiący subtelności erotyczne, podkreślany tytułami (Odlot ostatniej lokomotywy, 1948). Część prac, utrzymanych w konwencji zbliżonej do malarstwa naiwnego, przywodzi na myśl świat bajkowych opowieści przeznaczonych dla dziecięcego adresata (Petronela z siostrzyczkami na bardzo długim spacerze, 1991).
Przesiadywał niemal codziennie w nieistniejącej już kawiarni „Warszawianki” przy ulicy Sławkowskiej albo w „Astorii” na św. Jana i nad filiżanką kawy rozmyślał o tylko sobie znanych sprawach. W przeciwieństwie do „awanturniczych” przyjaciół (w tym Kantora, Tchórzewskiego, Nowosielskiego) był niezwykle łagodny, spokojny, anielsko wręcz cierpliwy. Przy tym, jak wspomina Jerzy Tchórzewski, „jego łagodność nie miała nic z niezdecydowania, z miękkości, chwiejności”. Nie brał udziału w żarliwych dysputach, chyba że jako obserwator. 
                                                             

Kazimierz Mikulski,,Znowu przyjechał lunapark''1975r

  Gdy usiłowano go zmusić do opowiedzenia się po którejś ze stron sporu, bronił się nieśmiało, stwierdzając, że „mało mówi i nie będzie się wypowiadał”. Publiczne zabieranie głosu było dla niego udręką – kiedy w 1957 roku dziennikarz „Przekroju” usiłował przeprowadzić z nim wywiad, Mikulski nie odpowiedział na żadne pytanie i dopiero na końcu wydusił z siebie ciche „acha”. Za to z dala od widowni i mediów, w bezpiecznym zaciszu swojej pracowni, potrafił godzinami snuć gawędę o sztuce. Cicho i spokojnie, bez wydawania wyroków, że „to jest dobre, a tamto beznadziejne”, bez krytykowania. Dla miernot miał co najwyżej „ciepły, dyskretny uśmiech współczucia”. Jednego tylko nie był w stanie znieść – pozerstwa. A potrafił je wyczuć na kilometr.
Tymczasem pod powierzchownością ospałego, oderwanego od rzeczywistości marzyciela chował się człowiek renesansu. Nie tylko malarz, ale i scenograf, reżyser teatralny, projektant masek, lalek i plakatów, ilustrator (któż z nas nie pamięta „Ferdynanda Wspaniałego” i jego psiego, melancholijnego oblicza?), poeta, aktor… Malarstwa uczył się, a raczej miał się uczyć, na krakowskiej akademii, na którą dostał się w 1938 roku. Kiedy wybuchła wojna, szkoła opustoszała, a studenci rozpierzchli się. Na szczęście Mikulski miał wybitny talent do „wyślizgiwania się” rzeczywistości. Najwyraźniej, jako istota nie do końca z tego świata, wciąż jedną nogą w krainie snu i fantazji, był przez nią ignorowany.
Konsekwencja, z jaką malarz eksploatował raz określoną poetykę swojej twórczości, zapewniła mu odrębne, trwałe miejsce w szerokim gronie polskich twórców uprawiających malarstwo wyrosłe z tradycji surrealizmu (w przypadku Mikulskiego można m.in. mówić o pokrewieństwach ze sztuką Paula Delvaux).
                                                                          

Kazimierz Mikulski,Bez tytułu, olej na płótnie, 70 x 50 cm

         Kazimierz Mikulski był artystą wszechstronnym. Uprawiał malarstwo i rysunek (również collage i ilustrację książkową), ale był też związany z teatrem jako aktor, autor utworów scenicznych, reżyser i scenograf. Debiutował w 1945 roku na I wystawie Grupy Młodych Plastyków w Zakopanem, a następnie wziął udział w kolejnej jej prezentacji – w październiku 1946 roku w krakowskim Pałacu Sztuki. Z tym środowiskiem, czołówką krakowskich artystów – Tadeuszem Brzozowskim, Marią Jaremą, Tadeuszem Kantorem, Jadwigą Maziarską, Jerzym Nowosielskim, Jerzym Skarżyńskim, Bogusławem Szwaczem i Erną Rosenstein - był związany później przez całe swoje życie. W 1957 roku utworzyli oni wspomnianą Grupę Krakowską, dominującą przez długie lata w polskim życiu artystycznym. Było to jedno z najważniejszych zjawisk w sztuce polskiej drugiej połowy XX wieku. 
                                                                   

    NAGRODY I ODZNACZENIA:
                                                                 

Kazimierz Mikulski,,Koci kapelusz'' olej, płótno, 55 x 46 cm

1950 – nagroda za scenografię do sztuki „Konik Garbusek” P. Jerszowa na festiwalu Sztuk Rosyjskich i Radzieckich w Warszawie (wspólnie z L. Mintycz i J. Skarżyńskim)
1960 – I nagroda za scenografię do sztuki „Męczeństwo Piotra Ohey’a” S. Mrożka na III Ogólnopolskim Festiwalu Teatrów Lalkowych w Warszawie
1962 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki III stopnia za osiągnięcia w dziedzinie scenografii
1964 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
1965 – Złota Odznaka Miasta Krakowa
1966 – Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego
1967 – II nagroda za scenografię widowiska „Od Krakowa jadę” N. Gołębskiej na III Festiwalu Teatrów Lalkowych w Opolu
1969 – I nagroda za scenografię widowiska „ Od Krakowa jadę” N. Gołębskiej na międzynarodowym Festiwalu Teatrów Lalkowych w Zagrzebiu
1971 – I nagroda za oprawę plastyczną do widowiska „ Janko Muzykant” H. Sienkiewicza na V Ogólnopolskim Festiwalu Teatrów Lalkowych w Opolu (wspólnie z L. Minticz i J. Skarżyńskim)
1972 – Odznaka Zasłużonego Działacza Kultury
- I nagroda za oprawę plastyczną widowiska „Niemechaniczny koń” W. Fabera na I Telewizyjnym Festiwalu Teatru Lalek w Warszawie
1973 – wyróżnienie za scenografię widowiska „Janko Muzykant” H. Sienkiewicza na I Biennale Sztuki dla Dzieci w Poznaniu
1975 – Nagroda Prezesa Rady Ministrów za twórczość dla dzieci i młodzieży
1977 – II nagroda za scenografię do sztuki „ Poproście Rzepa by się nie czepiał” H. Cyganika i T. Kwinty na III Biennale Sztuki dla Dzieci – Konfrontacje 77 w Poznaniu
- nagroda za maski do sztuki „Bumbarasz” A. Gajdera na Ogólnopolskim Przeglądzie Sztuk Rosyjskich i Radzieckich Teatrów lalkowych w Łodzi
1979 – Nagroda Miasta Krakowa
1980 – Złota Odznaka ZPAP
1984 – Medal 40-lecia PRL
                                                     

                                         Kazimierz Mikulski,,Etiuda na muszle i dzwonki''1979r